LuẬn án tiẾn sỸ kinh tẾ: ThỊ trƯỜng dỊch vỤ Ở hẢi phòng trong quá trình hỘi nhẬp kinh tẾ quỐc tẾ
Tác giả
Thông điệp
H4ck_k3r_white Moderator
Bài viết : 103 Điểm : 313 Voted : 4 Gia nhập : 26/06/2011
Tiêu đề: LuẬn án tiẾn sỸ kinh tẾ: ThỊ trƯỜng dỊch vỤ Ở hẢi phòng trong quá trình hỘi nhẬp kinh tẾ quỐc tẾ Sat Jul 02, 2011 4:35 am
Luận án dài 231 trang gồm 3 chương, 8 tiết. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Một trong các nhiệm vụ chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2006 - 2010, được Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X xác định là: Chuyển mạnh sang kinh tế thị trường, thực hiện các nguyên tắc của thị trường, hình thành đồng bộ và hoàn thiện các loại thị trường và thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN phù hợp với đặc điểm của nước ta. Trong đó nhấn mạnh: “Tạo bước phát triển mới, nhanh và toàn diện thị trường dịch vụ nhất là những dịch vụ cao cấp, có hàm lượng trí tuệ cao, giá trị gia tăng lớn” [43, tr.80]. Thị trường dịch vụ là một bộ phận cấu thành hệ thống các loại thị trường ở nước ta hiện nay. Trong những năm đổi mới vừa qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều cố gắng tìm kiếm giải pháp và cơ chế cho sự phát triển thị trường dịch vụ. Nhờ đó, các loại hình dịch vụ có điều kiện phát triển, doanh thu từ kinh tế dịch vụ không ngừng tăng nhanh và ngày càng chiếm vị trí quan trọng trong tăng trưởng kinh tế. Năm 2005, giá trị của khu vực dịch vụ chiếm 38,07% tổng GDP của cả nước và năm 2006 chiếm 38,08%. Thị trường dịch vụ ngày càng trở nên không thể thiếu được cho sự phát triển của các thị trường khác. Tuy nhiên, ở nước ta hiện nay, thị trường dịch vụ vẫn còn nhiều yếu tố tự phát, tiêu cực, chưa đồng bộ, một số loại hình dịch vụ mới ở trình độ sơ khai, tiến trình phát triển chậm. Trước yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng mạnh mẽ hiện nay, việc nhận thức những vấn đề lý luận về thị trường dịch vụ và đánh giá đúng thực trạng để tìm kiếm giải pháp đẩy nhanh tốc độ phát triển thị trường này ở nước ta đã trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Đây không chỉ là vấn đề chung của cả nước, mà còn là một nội dung trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của các vùng, các tỉnh và thành phố. Hải Phòng là đô thị loại một cấp quốc gia, là thành phố công nghiệp có cảng biển lớn. Đồng thời là đầu mối giao thông đường bộ, đường sắt, đường biển, đường hàng không quan trọng và là một cực trong tam giác tăng trưởng của vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc. Do có nhiều tiềm năng, lợi thế, nên nhiều ngành dịch vụ ở Hải Phòng có cơ hội phát triển hơn so với nhiều tỉnh, thành phố khác, trong đó nổi trội là dịch vụ bốc, xếp, dỡ, lưu kho bãi, giao nhận, vận chuyển tại cảng biển; dịch vụ thương mại và dịch vụ du lịch. Song, trước yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, thị trường dịch vụ trên địa bàn thành phố Hải Phòng vẫn đang đứng trước những thách thức gay gắt. Vì thế, để góp phần vào việc giải quyết vấn đề lý luận và thực tiễn bức xúc này, tác giả chọn đề tài: “Thị trường dịch vụ ở Hải Phòng trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ” để nghiên cứu làm luận án Tiến sĩ Kinh tế, chuyên ngành kinh tế chính trị của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Trong thời kỳ đổi mới, đặc biệt là từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng, với chủ trương đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, việc phát triển thị trường dịch vụ được Đảng, Nhà nước ta rất quan tâm. Nghị quyết Đại hội VIII của Đảng đã xác định một trong những nội dung của CNH, HĐH những năm còn lại của thập kỷ 90 là: “Phát triển nhanh du lịch, dịch vụ hàng không, hàng hải, bưu chính - viễn thông, thương mại, vận tải, kiểm toán, bảo hiểm, công nghệ, pháp lý, thông tin.... và các dịch vụ phục vụ cuộc sống của nhân dân” [41, tr.89], đồng thời đề ra chủ trương “phát triển mạnh các loại dịch vụ, mở thêm những loại hình mới đáp ứng nhu cầu đa dạng của sản xuất kinh doanh và đời sống. Tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh trong dịch vụ. Giữ ổn định giá cả, nhất là đối với các mặt hàng và dịch vụ thiết yếu” [41, tr.192 - 193]. Việc tạo lập đồng bộ các yếu tố của thị trường đòi hỏi phải “phát triển mạnh thị trường hàng hoá và dịch vụ” [41, tr.98]. Đại hội IX của Đảng tiếp tục khẳng định: Phát triển thị trường hàng hoá và dịch vụ, phát huy vai trò nòng cốt, định hướng và điều tiết của kinh tế nhà nước trên thị trường. Đáp ứng nhu cầu đa dạng và nâng cao sức mua của thị trường trong nước, cả ở thành thị và nông thôn, chú ý thị trường các vùng có nhiều khó khăn, mở rộng thêm mới ở nước ngoài [42, tr.100]. Trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2001 - 2010, Đảng ta đã định hướng phát triển các ngành kinh tế, trong đó có ngành dịch vụ thương mại, phát triển và nâng cao chất lượng dịch vụ vận tải hàng hoá, hành khách; dịch vụ bưu chính - viễn thông, phát triển du lịch thật sự trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn. Mở rộng các dịch vụ tài chính - tiền tệ. Phấn đấu “toàn bộ các hoạt động dịch vụ tính theo giá trị gia tăng đạt nhịp độ tăng trưởng bình quân 7-8%/năm và đến năm 2010 chiếm 42 - 43% GDP, 26 - 27% tổng số lao động” [42, tr.177-179]. Đồng thời “phát triển các loại thị trường dịch vụ khoa học - công nghệ, sản phẩm trí tuệ, dịch vụ bảo hiểm, các dịch vụ tư vấn và phục vụ sản xuất kinh doanh” [42, tr.193]. Các ngành dịch vụ được định hướng “đa dạng hoá, mở rộng thị trường tiêu dùng các sản phẩm dịch vụ, đáp ứng tốt nhu cầu phát triển kinh tế và đời sống xã hội” [42, tr.286], “phát triển các thị trường dịch vụ, khuyến khích người Việt Nam ở nước ngoài tham gia các thị trường dịch vụ” [42, tr.325]. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X định hướng phát triển đồng bộ và quản lý có hiệu quả sự vận hành các loại thị trường cơ bản theo cơ chế cạnh tranh lành mạnh. Trong đó, “tạo bước phát triển mới, nhanh và toàn diện thị trường dịch vụ”[43, tr.80]. Đồng thời: Phát triển nhanh hơn dịch vụ vận tải, tạo lập và phát triển mạnh vận tải đa phương thức và dịch vụ hỗ trợ các phương thức vận tải. Tiếp tục phát triển mạnh thương mại trong nước trên tất cả các vùng và gia tăng nhanh xuất khẩu. Khuyến khích đầu tư phát triển và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động du lịch, đa dạng hoá sản phẩm và các loại hình du lịch...[43, tr.202]. Về phía Chính phủ, Thủ tướng chính phủ đã ban hành chỉ thị số 22/2002 CT-TTg ngày 27/10/2002 về chiến lược phát triển xuất nhập khẩu hàng hoá và dịch vụ thời kỳ 2001 - 2010; Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ số 49/2004/CT-TTg ngày 24/12/2004 về phát triển dịch vụ trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2006 - 2010. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố Hải Phòng lần thứ XIII (2006-2010) cũng đã xác định: Phát triển đa dạng dịch vụ với tốc độ tăng trưởng cao hơn tốc độ tăng trưởng của kinh tế Thành phố và có chất lượng hơn hẳn các thời kỳ trước; từng bước trở thành một trong các trung tâm dịch vụ lớn của cả nước. Chú trọng phát triển các ngành, lĩnh vực dịch vụ trọng yếu và nhiều lợi thế như dịch vụ cảng biển, dịch vụ thương mại, du lịch, bưu chính - viễn thông, tài chính ngân hàng, dịch vụ khoa học và công nghệ, các dịch vụ phục vụ đầu tư sản xuất kinh doanh, xây dựng và quản lý đô thị theo hướng đa dạng, hiện đại, đồng bộ, chất lượng cao [46, tr.48]. Để luận giải cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển thị trường dịch vụ đã có nhiều công trình khoa học về dịch vụ ở những góc độ tiếp cận khác nhau đã được công bố. Tổng cục thống kê đã xuất bản bảng “Hệ thống phân loại sản phẩm chủ yếu”, trong đó có các sản phẩm dịch vụ, Nxb Thống kê, Hà Nội, năm 1997. Tác giả Tô Xuân Dân đã trình bày công trình nghiên cứu về kinh tế dịch vụ ở Việt Nam và ở các nước trên thế giới ngay từ những năm 1990 trong thông tin chuyên đề kinh tế dịch vụ tập 1 và tập 2 do Trung tâm thông tin thuộc Uỷ ban khoa học Nhà nước phát hành. PGS,TS Trần Văn Chử có công trình nghiên cứu về kinh tế dịch vụ, phân tích rõ khái niệm, vai trò, sự phân loại và giải pháp phát triển trong giáo trình kinh tế học phát triển, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, năm 2005. GS,TS Hoàng Đức Thân đã viết cuốn sách chuyên khảo: Tổ chức và kinh doanh trên thị trường hàng hoá và dịch vụ ở Việt Nam, Nxb Thống Kê, Hà Nội, năm 2003. Trong đó, tác giả đã nghiên cứu phát triển thị trường hàng hoá, dịch vụ ở nước ta hiện nay trong tổng thể thị trường xã hội. GS,TS Nguyễn Thị Mơ chịu trách nhiệm chính trong việc biên soạn cuốn sách: Lựa chọn bước đi và giải pháp để Việt Nam mở cửa về dịch vụ thương mại, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội, năm 2005. Nội dung của cuốn sách tập trung vào việc phân tích một cách cụ thể, hệ thống về thương mại dịch vụ và dịch vụ thương mại; về những bất cập trong nhận thức về thương mại dịch vụ và dịch vụ thương mại cũng như thực tiễn thị trường dịch vụ thương mại ở Việt Nam trong thời gian qua. Đồng thời trình bày những bước đi và giải pháp được ưu tiên lựa chọn để đẩy nhanh tiến trình mở cửa của Việt Nam về dịch vụ thương mại. Ngoài ra còn phải kể đến một số công trình khác như: GS,TS Nguyễn Đình Hương chủ biên cuốn sách: Hoàn thiện môi trường thể chế phát triển đồng bộ các loại thị trường trong điều kiện hội nhập kinh tế khu vực và thế giới, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, năm 2003. Thị trường du lịch (1998), Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội củaTS.Nguyễn Văn Lưu. Du lịch Hải Phòng: Thực trạng, phương hướng và giải pháp (1999), Luận văn thạc sĩ kinh tế, Đại học KHXH&NV, Hà Nội của Th.S Phạm Khánh Ngọc. Thị trường du lịch trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh (2005), Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội của Th.S Trần Thanh Bình. Cơ cấu dịch vụ của tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu hiện nay (2004), Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Học viện chính trị Quốc Gia, Hà Nội của Th.S Hồ Viết Chiến. Cùng với những công trình trên, còn nhiều bài được đăng trên các tạp chí khoa học chuyên ngành, như: “Một số điểm chủ yếu trong lý luận của C.Mác về dịch vụ trong tác phẩm “Tư Bản” và ý nghĩa thời sự của chúng” của GS, TS Đỗ Thế Tùng đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị, số 10/2002, tr.16-18. “Ngành dịch vụ trong nền kinh tế thế giới những thập kỷ đầu thế kỷ XXI”, Tạp chí Những vấn đề kinh tế thế giới (2002), số 6(80), tr.18 - 25 của PGS,TS Kim Ngọc. “Tầm quan trọng của ngành dịch vụ và quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam”, Tạp chí Nghiên cứu kinh tế (2004), (321), tr.3- tr17 của PGS,TS Lê Đăng Doanh. “Chuyển dịch cơ cấu các ngành dịch vụ ở Việt Nam”của Th.S Nguyễn Thu Hằng, Tạp chí Nghiên cứu kinh tế (2004), (316), tr. 26 - 36. “Thị trường dịch vụ ở nước ta hiện nay” của PGS,TS Đường Vinh Sường Tạp chí Thương mại(2005), (9), tr.24 - 25. “Xây dựng và hoàn thiện hệ thống thị trường trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam” của PGS,TS Hoàng Văn Hoa, Tạp chí Nghiên cứu kinh tế(2006), số 3 (334), tr.3-11. “Phát triển ngành dịch vụ ở Hà Nội - Vai trò và phương hướng giai đoạn 2006 - 2010” của Nguyễn Thị Kim Nhã, Thông tin và dự báo kinh tế xã hội(2005), (2), tr.63 - 69. “Phát triển dịch vụ chất lượng cao: đặc trưng và động lực của kinh tế thủ đô trong thế kỷ XXI” của Nguyễn Minh Phong, Hồ Vân Nga Tạp chí Thương mại, (2003), (4). “Ngày mai một nền kinh tế dịch vụ”, Tài liệu dịch phục vụ nghiên cứu (TN 95 - 62), tr.1 - 8, của dịch giả Lê Dân. Các đồng chí lãnh đạo thành phố Hải Phòng và lãnh đạo các sở Thương mại, sở Kế hoạch và đầu tư, sở Du lịch Hải Phòng cũng có nhiều bài báo nghiên cứu, đánh giá về kinh tế dịch vụ ở Hải Phòng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở Thành phố trong giai đoạn đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế: Bí thư Thành uỷ Hải Phòng: Nguyễn Văn Thuận (2005), “Kinh tế dịch vụ-Thế mạnh thành phố Cảng”, Tạp chí Thương Mại (17), Tr.17 - 18. Giám đốc Sở Thương mại: Đỗ Cường Thanh (2005), “Kinh tế dịch vụ thương mại Hải Phòng năm 2005 - 2020”, Tạp chí Thương mại (17), Tr.21 - 22. Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư: Đan Đức Hiệp (2005), “Đẩy mạnh phát triển kinh tế dịch vụ Hải Phòng thời kỳ 2006 - 2010”, Tạp chí Kinh tế và dự báo, (5), tr.36 - 39. Các công trình khoa học trên, nhìn chung đều đã đánh giá đúng đắn vai trò của các ngành dịch vụ nói chung hoặc từng phân ngành dịch vụ nói riêng như: dịch vụ du lịch, dịch vụ tài chính, dịch vụ tại cảng biển, dịch vụ thương mại... Có những công trình nghiên cứu quy hoạch phát triển và quản lý các hoạt động kinh doanh dịch vụ... Các tác giả đã đưa ra những luận đề quan trọng như đặt thị trường dịch vụ trong mối quan hệ đồng bộ giữa các loại thị trường cơ bản ở nước ta hiện nay; phân tích rõ khái niệm dịch vụ, đặc điểm của dịch vụ, đánh giá vai trò và sự cần thiết phải phát triển dịch vụ trong cả nước và một số địa phương như Thủ đô Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Bà Rịa - Vũng Tàu... Có công trình vạch rõ xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng CNH, HĐH tất yếu phải phát triển mạnh các hoạt động dịch vụ. Tuy nhiên, còn ít công trình nghiên cứu một cách hệ thống cả về lý luận và thực tiễn phát triển thị trường dịch vụ trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam nói chung và ở thành phố Hải Phòng nói riêng, dưới góc độ kinh tế chính trị học. Trên cơ sở kế thừa có chọn lọc các thành tựu nghiên cứu của các tác giả đã đi trước, luận án này góp phần luận giải những vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản về thị trường dịch vụ trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ở Hải Phòng, bước đầu tổng kết hoạt động thực tiễn trên thị trường dịch vụ ở Hải Phòng gắn với yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, đặc biệt là những dịch vụ lợi thế gắn với cảng biển, dịch vụ thương mại và du lịch. Từ đó, đề xuất những phương hướng cơ bản và các giải pháp chủ yếu để phát triển hoàn thiện và bền vững thị trường dịch vụ ở Hải Phòng trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, góp phần quan trọng phát huy vị thế của thành phố cảng Hải Phòng. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu: Vận dụng lý luận về thị trường dịch vụ vào việc đánh giá thực trạng thị trường dịch vụ ở thành phố Hải Phòng, trong đó chủ yếu là các dịch vụ gắn với cảng biển, dịch vụ thương mại và dịch vụ du lịch, đặt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta; chỉ ra những thành tựu, hạn chế, nguyên nhân của thực trạng này. Từ đó đề xuất phương hướng, giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy phát triển thị trường dịch vụ ở Hải Phòng, góp phần tích cực vào quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Thành phố nói riêng và cả nước nói chung trong thời gian tới. - Nhiệm vụ nghiên cứu: Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về thị trường dịch vụ gồm quan niệm về hàng hoá dịch vụ và các đặc điểm của hàng hoá dịch vụ; nhận diện về thị trường dịch vụ, phân tích cung dịch vụ, cầu dịch vụ và các nhân tố ảnh hưởng đến cung, cầu dịch vụ trên thị trường, cơ chế vận hành và sự hình thành giá cả dịch vụ, đặc điểm, phân loại, vai trò và mối quan hệ giữa hội nhập kinh tế quốc tế với phát triển thị trường dịch vụ, đặc biệt là các thị trường dịch vụ lợi thế của thành phố cảng biển. Khảo sát thực trạng thị trường dịch vụ ở Hải Phòng từ năm 1996 đến năm 2006; chủ yếu tập trung vào phân tích thực trạng thị trường dịch vụ gắn với cảng biển, dịch vụ thương mại và dịch vụ du lịch; đánh giá thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng này. Đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu có tính khả thi nhằm thúc đẩy phát triển thị trường dịch vụ ở Hải Phòng trong những năm tới gắn với yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng và toàn diện của nước ta. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Quan hệ kinh tế giữa các chủ thể trên thị trường dịch vụ nói chung và ở Hải Phòng nói riêng trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. - Giới hạn phạm vi nghiên cứu: Thị trường dịch vụ rất rộng lớn gắn liền với việc trao đổi các sản phẩm dịch vụ đa dạng, song tác giả tập trung nghiên cứu thị trường dịch vụ gắn với cảng biển (bốc, xếp, dỡ, lưu kho bãi, giao nhận, vận tải biển); dịch vụ thương mại và dịch vụ du lịch ở Hải Phòng trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Thành phố cũng như của cả nước. Đây là những thị trường dịch vụ có nhiều lợi thế của Hải Phòng. Việc lựa chọn các thị trường này còn mang tính đại diện cho hệ thống thị trường dịch vụ trên địa bàn Thành phố hiện nay. - Về không gian và thời gian nghiên cứu: Về không gian là địa bàn thành phố Hải Phòng; về thời gian khoảng 10 năm (từ năm 1996 đến năm 2006), các đề xuất trong luận án được xác định trong thời kỳ 2006 - 2010, với tầm nhìn đến năm 2020. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu - Cơ sở lý luận Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, lý luận về kinh tế thị trường hiện đại; quán triệt và vận dụng đường lối chính sách đổi mới của Đảng và Nhà nước, nhất là từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII và các chủ trương, chính sách của Đảng bộ và Chính quyền thành phố Hải Phòng từ năm 1996 đến nay. - Phương pháp nghiên cứu Đề tài luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu của khoa học kinh tế chính trị, coi trọng phương pháp phân tích, tổng hợp, xử lý số liệu thống kê, kết hợp lôgic với lịch sử, kế thừa các công trình nghiên cứu có liên quan. 6. Những đóng góp mới về mặt khoa học của luận án - Dưới góc độ kinh tế chính trị, tác giả luận án làm rõ phạm trù hàng hoá dịch vụ - hàng hoá vô hình trong nền kinh tế thị trường và các điểm đặc thù của nó. Đồng thời phân tích cung, cầu dịch vụ, cơ chế vận hành và sự hình thành giá cả trên thị trường dịch vụ, mối quan hệ biện chứng giữa hội nhập kinh tế quốc tế với phát triển thị trường dịch vụ ở Việt Nam, đặc biệt các thị trường dịch vụ lợi thế. - Luận án nghiên cứu về thực trạng thị trường dịch vụ ở Hải Phòng, đặc biệt các dịch vụ lợi thế gắn với cảng biển, dịch vụ thương mại và du lịch trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Đề xuất phương hướng cơ bản và các giải pháp chủ yếu có tính khả thi nhằm tạo ra sự đột phá trong phát triển hoàn thiện và bền vững thị trường các dịch vụ lợi thế nói riêng và thị trường dịch vụ nói chung ở thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước.